GOGILLAMADAN SORULARINA CEVAPLAR

1) ELİBELİNDE nedir? Nerede kullanılır? Eli belinde halı-kilim desenlerinde sıkça kullanılan bir figürdür. Görseniz hatırlar "aa biliyodum" dersiniz. Aha dediniz! Eli Belinde neyi gösterir ?:
a) Göğüslerini göstererek dişiliğinin cazibesini ortaya koyan kadını
b) Göğüslerini göstererek yarattığını besleyebilen kadını,anayı
c) Kendini tam manasıyla gererek cepheden gelebilecek herhangi bir tehlikeye karşı koruyucu fonksiyonunu icra eden kadını, anayı
d) Bacaklarını açarak sevişmeye, doğurmaya, yaratmaya hazır kadını, genç kızı
e) Haşmetini ortaya koyarak, otoritesini yaptırım gücünü ortaya koyan kadını


2)ÇİNTEMANİ nedir?Nerede kullanılır? Genelde çinicilikte kullanılan 3 benekten oluşan bir figürdür. Çintemani, çintamani, benek, pars beneği, üç top ve Farsça’daki pelenk isimleriyle tanınır.Yanyana uzanan iki dalgalı şekil bize, kaplan ve pars postunu hatırlatır(çeşitli yayınlarda şimşek, bulut, dudak gibi değişik isimler altında da karşımıza çıkar).Özellikle XVI. ve XVII. yüzyıl saray halılarında ve kumaşlarında, yine aynı yüzyıllarda, saray tarafından dokutturulan Uşak halılarında karşımıza çıkar. Orta Asya kökenli olduğunu söylediğim bu süsleme XVI. yüzyıldan sonra çini, kumaş, halı gibi el sanatı ürünlerinde kullanılmıştır. Kaplan postu nedeniyle kaftanlarda da sıkça kullanılır.

3)ELTİELTİYEKÜSTÜ nedir? Nerede kullanılır?danteler, çarşaf, yastık, sandık örtüsü gibi eşyaların kenarlarına geçirildiği gibi, su takımı, oda takımı, sehpa örtüsü, karyola takımı, masa örtüsü olarak kullanılan bir motiftir. Son dönemde şal, küpe ve böreğinin yapıldığı da görülmüştür. Eltinin eltiye küsmesi üzerine kıskançlıkla oturup bu oyayı yaptığı rivayet edilir. Konya’da nişanlı kızlar, kayınvalidelerine oyalı yazma gönderirler. Eğer kızın gönderdiği ‘çayır çimen’ oyasıysa araları iyi demektir. Yok eğer ‘mezar taşı’ oyası göndermiş ise “aramızdaki soğukluk ölüme dek sürecektir” anlamına gelir. Yollanan ‘kıllı kurt’ oyası ile, genç kız, ilişkilerinin hoşnutsuzluğunu belirtmiş olur. Bu olay düğün töreni sırasında komşular tarafından izlendiğinden elbette tüm kayınvalidelerin dileği gelinlerinden ‘çayır çimen’ oyası alıp başlarına bağlamaktır.


4)NİŞABÜREK ve EVCARA nedir? Nerede kullanılır? Nişaburek (Nişâbûrek), Klasik Türk müziğinde rast makamı ve uşşak makamının buselik si perdesiyle oluşmuş bir makamdır. Evcara Makamı dizisi, Zirgüleli Hicaz Makamı dizisinin Irak perdesi üzerine göçürülmesiyle elde edilir. Evcara Makamının seyrine tiz durak civarından başlanır. Tiz durak civarında ve genişleme seslerinde dolaşılarak Evç perdesinde asma kalış yapılır. Tekrar ana dizinin seslerine geçilerek Nim Hicaz perdesinde asma kalış yapılır. Yedeni olan Acemaşiran perdesi de gösterilerek Irak perdesindeki Hicaz beşlisinin sesleriyle karar verilir.

5)TAKATUKA nedir? Nerede kullanılır? Mecazi anlamda günlük dilde hiç bir işe yaramayan eski eşya demektir ama aslen böyle aletler vardır, mesela, basımevlerinde dizilmiş harfleri iyice yerleştirmek için üzerlerine vurmaya yarar takoza, uzun tütün çubukların kullanıldığı çağlarda odanın ortasına yerleştirilen kül çanağına ve un değirmenlerinde bağlantı yerlerinden sızan unu titreşerek tekrar sisteme katan potaya bu ad verilir.

6)ÇÖMÇE nedir? Nerede kullanılır? Çömçe tahtadan oyulmuş büyük kaşık, kepçenin yöresel söyleyiş biçimlerinden biridir. Anadoluda çömçeye çatılmış kollar ve dikilmiş elbiselerle yapılan ilkel kuklalara ise Çömçe Gelin denir. Kuraklık yıllarında, özel olarak hazırlanmış bu kuklayı kapı kapı dolaştırarak ıslatmak, yağmur duası yerine geçen bir gelenek şeklidir. Aynı adla halk oyunu ve türkülere de rastlanır. Aşukla Maşuk gibi, göbeğe kaş göz çizilip beyazlar giyen çömçe gelinler, sünnet olan çocuğun acısını dindirmek için ilk gece odada darbuka ile oynayarak geceye renk katar.





7)ÖREKE nedir? Nerede kullanılır? Eğrilmekte olan yün, keten vb. şeylerin tutturulduğu, bir ucu çatal değnektir. Mecazi anlamda aletin çatal kısmı, açılmış bacaklara benzetilir.

8)EVREŞE hangi ilimize bağlıdır? Evreşe Çanakkale/Gelibolu'ya bağlıdır. Evreşe'nin nesi meşhurdur, sokakları dar mıdır meraklısı baksın şuraya





9)TEKEZORTLATMASI nedir? Tekelerin özellikle eşleşme zamanın da yaptığı sıçramalar ve haraketler bu türün oyunlarına yansımıştır. Ancak bazı araştırmacılar bu adın, yörenin adından da geldiğini söylemektedir. Türün en belirgin ögeleri usül, bağlamadaki çalış tavrı ve oyunlara eşlik olarak okunmasıdır. 9/8'lik usülün sanat müziğindeki aksak ve raks aksağı olarak bilinen şeklinin 9/16 'lık türevi teke zortlatmasının en belirgin unsurudur. Cemile'nin gezdiği dağlar meşeli, yayla yollarında yürüyüp gelir, hadi gari sen de gel, desti içinde pekmez gibi türküler örnek olarak gösterilebilir.




10)DATTİRİ ile GAKGİLİ arasında ne fark vardır?
Teke yöresinin oyunlarından olan teke zortlatması oyunundan biraz daha hızlı olan halk oyunumuz "dattiri"dir. Burdur, tefenni, Çavdır, Dirmil ve Isparta yöresinde "dattiri" türü müzik yapılmaktadır. Dattiri'ler çalgı ile çalınamayacak kadar hızlıdır. Bu nedenle dattiriler genellikle çıplak sesle söylenir.

Dattiri tarzının sadece çalgı ile çalınan şekline "gakgili" denmektedir. Gakgili tarzı oyun havaları çalgı ile çalındığından dolayı daha ağır (yavaş) çalınır.Muzaffer Sarısözen, Teke Yöresinde özellikle Isparta çevresinde kullanılan 9/16'lık usüle gakgili havası dendiğini belirtmiştir.

Ayrıca yörenin ünlü sanatçısı "Özay Gönlüm" yaren ile birçok dattiri havası seslendirmiş olup en bilineni "dattiri dittiri dom, ben yarimi seviyom" parçasıdır.